Füze sistemlerini Ortadoğu’da etkin olarak kullanan ülkelerin başında gelen İran, konvansiyonel savaşta kullanılmak üzere kendi sistemlerini önceleyen ciddi çalışmalar yürütmektedir. İran, ABD’nin İsrail ve diğer körfez ülkelerini füze sistemleri ile donatmaya başlaması ile içte savunma ihtiyacı yanında rakip devletlere karşı üstün güç konumuna gelme isteği adına 1985 yılında Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri’nin altında Füze Gücü Komutanlığını kurmuş ve füze çalışmalarına başlamıştır. İran Ordusu içerisinde balistik füzeleri kullanabilen kuvvet Füze Gücü Komutanlığıdır.[1] Başta Sovyetlerden temin edilen füzeleri geliştirerek kullanan İran daha sonra kendi füze programlarını kurmuş ve geliştirmeye başlamış daha sonra füze envanterine Kuzey Kore’den alınarak geliştirilen füzeler de eklenmiştir. Khorramshahr da bu füzelerden biridir. Halihazırda İran’ın envanterinde, geliştirdiği kısa mesafe ve orta mesafe balistik füzeler ile seyir füzeleri bulunmakta, uzun mesafeli balistik füzeler üretmek noktasında da ar-ge faaliyetleri sürdürülmektedir. [2]
İran geliştirdiği füzeleri 2017 yılı itibari ile operasyonel olarak kullanmaya başlamıştır. 2017 yılında Deyr Ez-Zor’da Işid hedefleri 6 balistik füzeyle vurulmuş; takip eden süreçte kuzey Irak’ta kürt paramiliter gruplara ait hedeflerde yine balistik füzeler kullanılarak 11 kişi öldürülmüştür.[3] 2019 yılında, Suudi Arabistan’ın Abkayk ve Hureys petrol bölgelerine yapılan saldırılar ise Yemen’deki Husi güçleri tarafından İran’ın geliştirdiği seyir füzeleri ile yapılmıştır. Saldırı sonucu ortaya çıkan yangınlar sebebiyle dünya petrolünün %5 i ila %7 si arasında üretim yapan bu tesisler askıya alınmak zorunda kalınmıştır.[4] Son olarak da Kasım Süleymani’nin öldürülmesinin ardından Amerikan üslerinin vurulması yine İran’ın kendi geliştirdiği balistik füzeler ile gerçekleştirilmiştir. 2000 km menzile kadar ulaşabilen bu füzeler ile İran, Ortadoğu ve Türkiye’nin tamamını, Doğu Avrupa ülkelerinin ise büyük kısmını vurabilme imkanına sahiptir.[5]
Shabab Füzeleri
SHAHAB-1: Iran’ın balistik füze programının ilk ürünü olan füzedir. İran-Irak savaşı sırasında Suriye, Libya, Ukrayna ve Kuzey Kore’den temin edilen Scud-b tipi Rusya füzelerini geliştirmeye karar veren İranlılar 1988 yılında çalışmalara başlamıştır. Bu yılda başlayan çalışmalar Kuzey Kore’nin de ciddi destekleri ile devam etmiş, 1993 yılında da üretime geçilmiştir. İran, Körfez savaşı ve Irak’ın işgali sonrası Irak’taki birçok Halkın Mücahitleri Örgütü (MKO) tarafından kullanılan Shahab-1 füzelerinden, İran’ın envanterinde 200 ila 300 arası füzesi bulunduğu düşünülmektedir.[6] [7]
SHAHAB-3: İran’ın, Suudi Arabistan ve İsrail’i vurabilecek menzilde bir füzeye sahip olma düşüncesinde olduğu 90’lı yıllarda, Kuzey Kore’den temin ettiği No Dong-1 füzelerini geliştirerek ürettiği düşünülen füzedir. 1300 km menzile sahip bu füze ile İran gerçekten de düşmanlarını tehdit edebilecek imkanlara ulaşmıştır. 1998 ila 2017 yılları arasında 21 kez test edilen füzelerin 2003 yılı itibari ile operasyonel olarak kullanıldığı düşünülmektedir.
Qiam-1 Füzesi
Shahab-2 füzelerinin geliştirilmesi ile üretilen orta menzilli füzelerdir. 2010 ila 2014 yılları arasında testleri yapılan bu füzeler 2017 yılında Yemen’deki Husi güçlerine gönderilmiş, Husiler de bu füzeye Burkhan-2 adını verip kullanmaya başlamışlardır.[8] füzeler 2017’de Husiler tarafından Suudlulara karşı, 2018 yılında ise İranlılar tarafından Işid’e karşı kullanılmıştır
Zolfaghar Füzesi
2016 yılında tanıtılan Fateh sınıfından bir füzedir. Daha sonra bu füze geliştirilerek Dezful füzesi üretilecektir. Zolfaghar tipi füzeler ilk kez 2018 yılında Işid’e karşı yapılan operasyonda Qiam-1 füzeleriyle birlikte kullanılmıştır. Bu saldırı İran-Irak savaşından bu yana İran’ın yaptığı en uzun menzilli saldırıdır. Uzmanlar bu saldırının sadece Işid’e değil Suud ve İsrail’e de gözdağı niteliği taşıdığını düşünmektedir.[9] [10]
Emad-Ghadr Füzesi
Shahab-3 füzesinin modifikasyonu ile üretilmiş iki farklı füzedir. İran’ın füze programının aktif bir şekilde füze geliştirebildiğini göstermesi açısından önemli füzelerdir. Ghadr füzesi 1900 km, Emad 1700 km menzile sahip olup sırasıyla 800 kg ve 750 kg’lık patlayıcı başlık taşıma kapasitesine sahiptirler. İran kaynaklarına göre ekim 2007 yılında Ghadr füzelerinin üretimi tamamlanmış, 2015 yılında ise Emad füzelerinin test uçuşları gerçekleşmiştir.[11]
Khorramshahr Füzesi
Kuzey Kore’den temin edilen Musudan füzelerinin modifikasyonu ile elde edilmiş orta mesafe balistik füzedir. 2000 km menzile sahip olması dolaylısıyla Doğu Avrupa, İsrail ve Suudi Arabistanı vurabilecek kapasiteye sahip bir füzedir. Musudan füzelerinin 2500 ila 4000 km menzile sahip olmasına rağmen bu versiyonun menzilinin 2000 km olarak açıklanması İran tarafından füze üzerinde farklılaştırma çalışmalarının yapıldığını göstermektedir.[12] Füze 2017 yılında İran Irak savaşının 37. Yıldönümü gösterileri sırasında tanıtılmıştır.[13] Herhangi bir operasyonda kullanıldığına dair bir delil yoktur.
Sejjil Füzesi
90’lı yılların sonundan beri sürdürülen çalışmaların bir ürünü olarak üretilen orta mesafe balistik füzedir. Çin üretimi DF-11 ve DF-15 füzelerinden devşirildiğine dair görüşler olmakla birlikte tasarımı ve ağırlığı göz önünde bulundurulduğunda Zelzal füzelerinin geliştirilmesi ile üretilen özgün bir İran füzesi olması daha muhtemel gözükmektedir. Füzenin testleri 2008 yılında başlamış 2009 yılında yapılan testte ise 1900 km menzile başarılı bir şekilde ulaşmıştır. 2012 yılından beri test edilmeyen füzenin geliştirilmeye devam edildiği düşünülmektedir. Ayrıca füzenin 4000 km menzile ulaşabileceği tahmin edilmektedir.[14]
| İsim | Sınıf | Mesafe | Başlık Tipi | Taşıyabildiği Mühimmat Miktarı | |
| Qiam-1 | Kısa Mesafe Balistik Füze | 700-800 km | High explosive (HE), submunitions | 750 kg | |
| Shahab-1 | Kısa Mesafe Balistik Füze | 285-330 km | High explosive (HE), chemical, biological, nuclear |
985 kg | SS-1C ‘Scud B’ |
| Shabab-2 | Kısa Mesafe Balistik Füze | 500 km | High explosive (HE) | 770 kg | SS-1D ‘Scud C’ |
| Zolfaghar | Kısa Mesafe Balistik Füze | 700 km | High explosive (HE), submunitions | 500kg + | |
| Fateh-110 | Kısa Mesafe Balistik Füze | 200-300 km | High explosive (HE), chemical, submunitions |
500 kg | |
| Fateh-313 | Kısa Mesafe Balistik Füze | 500 km | High explosive (HE) | 500 kg | |
| Tondar 69 | Kısa Mesafe Balistik Füze | 150 km | High explosive (HE) | 250 kg | M-7 (CSS-8) |
| Shabab-3 | Orta Mesafe Balistik Füze | 1300 km | Nuclear, High explosive (HE), chemical, submunitions |
1200 kg | |
| Emad | Orta Mesafe Balistik Füze | 2000 km+ | High explosive (HE), Nuclear, chemical, submunitions |
750 kg | Shabab-3 Variants |
| Ghadr | Orta Mesafe Balistik Füze | 1950 km | High explosive (HE), Nuclear, chemical submunitions |
800 kg | Shabab-3 Variants |
| Khorramshahr | Orta Mesafe Balistik Füze | 2000 km | High explosive (HE), submunitions | 1800 kg | Musudan (BM-25) |
| Dezful | Orta Mesafe Balistik Füze | 1000 km | High explosive (HE), submunitions | 450 kg | Zolfaghar |
| Sejjil | Orta Mesafe Balistik Füze | 2000 km | High explosive (HE), nuclear | 500-1500 kg | |
| Soumar | Seyir Füzesi | 2000-3000 km | Conventional, possibly nuclear capable | bilinmiyor | Kh-55 |
[1] https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0395.aspx
[2] İran Military Power.(2019).Defens İntelligence Agency
[3] https://www.aljazeera.com/news/2018/09/dead-rockets-hit-iranian-kurdish-offices-iraq-180908132528313.html
[4] https://missilethreat.csis.org/country/iran/
[5] İran Military Power.(2019).Defens İntelligence Agency
[6] John Chipman, “Iran’s Ballistic Missile Capabilities: A Net Assessment,” International Institute for Strategic Studies, May 10, 2010
[7] Amin Tarzi and Darby Parliament, “Missile Messages: Iran Strikes MKO Bases in Iraq”, The Nonproliferation Review, Summer 2001, 126, http://www.nonproliferation.org/wp-content/uploads/npr/82tarzi.pdf
[8] https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/iran-s-ballistic-missile-inventory/
[9] https://missilethreat.csis.org/missile/zolfaghar/
[10] https://www.timesofisrael.com/in-iranian-strike-on-is-the-missile-is-the-message/
[11] https://missilethreat.csis.org/missile/emad/#easy-footnote-bottom-17-293
[12] https://www.upi.com/Top_News/World-News/2017/09/23/Iran-conducts-successful-test-of-Khorramshahr-ballistic-missile/6931506170457/
[13] https://www.thedrive.com/the-war-zone/14572/irans-new-ballistic-missile-looks-a-lot-like-a-modified-north-korean-one%20—%20on%20testing%209/23
[14] https://missilethreat.csis.org/missile/sejjil/#easy-footnote-bottom-4-292
